Những câu chuyện dân gian về Nhật Bản

Bạn đã từng nghe qua những câu chuyện dân gian về nước Nhật chưa? So với nhiều nước trên Thế giới, Nhật Bản là quốc gia có địa hình rất khác biệt, toàn bộ đất đai gồm gần 4.000 hòn đảo lớn nhỏ ngoài khơi Thái Bình Dương. Nơi đất liền gần nhất là Hàn Quốc cách xa tới hàng trăm km. Điều kiện địa lý tự nhiên này chi phối rất lớn đến quá trình hình thành tâm lý và tính cách dân tộc Nhật, đồng thời có ảnh hưởng sâu sắc tới  văn hóa nghệ thuật của đất nước này.

Hình ảnh cung cấp bởi: duhochoasen.com

Trước hết, qua truyện cổ tích, có thể thấy rằng người Nhật rất đề cao chữ tín. Trong hầu hết mọi trường hợp, họ luôn cố gắng để giữ được lòng tin của người khác đối với mình và luôn luôn cố gắng thể hiện những điều họ cho là đúng. Đó chính là vì dân tộc Nhật rất có ý thức về chữ tín, mọi người đều ý thức gìn giữ chữ tín của mình. Trong hầu hết các truyện cổ tích Nhật mà chúng tôi khảo sát, nếu nhân vật đã hứa, mà không thực hiện lời hứa, không thực hiện bổn phận của mình thì kết cục khó có thể tốt đẹp được (Giấc mơ, Xứ mộng của Jinnai, Hiko Boski và Ôri Himê, Urashima Taro…). Điều đó cho thấy rằng, đối với người Nhật, việc chữ tín bị đánh mất chẳng khác nào điềm báo của hậu quả xấu. Mọi người Nhật đều cố gắng rất lớn để thực hiện lời hứa của mình, họ chỉ hứa khi họ có thể làm được. Tính cách này đem lại cho họ tính kỷ luật cao trong cuộc sống và công việc. Thậm chí, tính trọng kỷ luật đã trở thành văn hóa, nếp sống, tính cách. Nó lý giải cho hiện tượng trong trận động đất – sóng thần và sự đe dọa từ những cơn dư chấn liên miên vừa qua, người Nhật vẫn có thể bình tĩnh đến như thế. Hình ảnh thật xúc động khi người Nhật vẫn trật tự xếp hàng lần lượt nhận cứu trợ, mọi người hành xử rất có trật tự, dù sợ hãi nhưng không tranh giành, giẫm đạp, cướp bóc hay bạo lực. Họ biết vượt qua cảm giác sợ sệt để đối phó với hoàn cảnh và cách ứng xử đó đã được ngợi ca trên khắp thế giới. Sự bình tĩnh đó là mặt tích cực của tinh thần võ sĩ đạo, là lòng tự trọng được hình thành từ bề dày văn hóa, làm nên tính cách tốt đẹp củangười Nhật.

Hình ảnh văn hóa xếp hàng của người Nhật

Tinh thần đề cao ân nghĩa cũng rất phổ biến trong truyện cổ tích Nhật, các nhân vật trong truyện thường trực tiếp đứng ra đền ơn trả oán. Để đền ơn cho mảnh đất quê hương, các vị thần ở những ngôi đền trong một vùng hẻo lánh của Nhật Bản đã hóa thân thành các đô vật, về kinh đô đọ sức với những võ sĩ của các lãnh chúa hùng mạnh để mang lại chiến thắng cho quê hương và cũng là để giúp cho lãnh chúa của họ (Những vị thần không thể khuất phục). Để trả ơn cho ông chủ cửa hàng bánh kẹo đã giúp đỡ mình, con ma của đền Kogenji đã giúp cho vùng đất ông sống không còn tình trạng thiếu nước vào mùa hè (Con ma của đền Kogenji )…Trong truyện cổ tích Nhật Bản, nhân vật mang ơn đã phải cố gắng rất nhiều và trải qua những thử thách cam go, có khi hy sinh cả mạng sống của mình để trả ơn (Cái khăn thần kỳ, Con cáo trắng Hachisuke, Con cáo và ông lão, Sự đền ơn của con Hạc…).

Hình ảnh cậu bé sinh ra từ quả đào.

Qua khảo sát chúng tôi thấy rằng kiểu nhân vật tiêu biểu, phổ biến trong truyện cổ tích Nhật rất bình dị mà dũng cảm, mạnh mẽ. Với lòng can đảm hơn người, chú bé Momotaro đã quyết tâm lên đường diệt bọn yêu tinh độc ác ở đảo yêu tinh, quấy phá, hoành hành, làm đảo lộn cuộc sống của con người nhưng không ai làm gì được chúng. Trên đường đi, bằng sự dũng cảm, mạnh mẽ, tự tin, chú bé đã thu phục được một con chó hoang, một con khỉ và một con đại bàng cùng nhập cuộc. Họ đã hợp sức đánh bại lũ quỷ (Chú bé trái đào Momotaro). Ngoài ra, kiểu nhân vật dũng cảm còn được ca ngợi ở các truyện Thuốc mỡ của quỷ nước, Sự mạo hiểm của người thợ săn Gembei, Ba chàng trai ngựa… Là những con người bình dị nhưng ở họ đều chứa đựng những khát khao lớn lao và có những đóng góp to lớn cho cộng đồng. Đó cũng là ước mơ chinh phục những điều lớn lao được tác giả dân gian gửi gắm qua truyện cổ tích. Những con người can đảm, dũng cảm, mạnh mẽ không chỉ xuất hiện trong truyện cổ tích. Trong thực tế cuộc sống, khi trải qua thảm họa, ở Nhật Bản vẫn có rất nhiều những tấm gương về lòng can đảm, về đức hy sinh đáng để người đời noi theo. Giữa cảnh hoang tàn, bất chấp nguy hiểm rình rập, những binh sĩ và người tình nguyện Nhật Bản vẫn đi tìm kiếm những người sống sót, vẫn có những con người tình nguyện dấn thân cảm tử để giải quyết hậu quả từ các nhà máy điện hạt nhân… Đây rõ ràng là những tấm gương dũng cảm, có tinh thần xả thân vì cộng đồng.

Trong giao tiếp, phương châm của  người Nhật là hiếu chiến không bằng hiếu hòa, đối đầu không bằng đối thoại. Người Nhật trọng nguyên tắc, nhiều lúc đến độ cứng rắn, nhưng mặt khác họ cũng dễ xúc động trước nhân tình thế thái. Điều này thể hiện khá rõ qua truyện cổ tích. Bằng cách giấu gươm trong người giả làm phụ nữ, chàng trai Jutaro đã chặt đứt cánh tay của quỷ nước Kappa – kẻ chuyên đi bắt phụ nữ và trẻ em để hãm hại – sự khéo léo và mềm dẻo của chàng đã hoàn toàn quy phục được quỷ nước. Trước những lời cầu xin được tha thứ rất chân thật của nó, Jutaro đã chấp nhận tha thứ, được quỷ hứa sẽ không tiếp tục hại người và tặng thứ thuốc mỡ thần kỳ có thể chữa lành mọi vết thương (Thuốc mỡ của quỷ nước).

Người Nhật rất coi trọng sự thông minh, thông thái, vì thế môtip ca ngợi sự thông thái xuất hiện nhiều trong truyện cổ tích Nhật Bản. Hai anh em là một truyện cổ tích điển hình đề cao giá trị của sự thông thái. Gia tài kếch xù của người cha cuối cùng không thuộc về người em mải mê buôn bán kiếm lời, mà thuộc về người anh, vì người anh sau khi lang thang tới nhiều vùng miền của đất nước, tiêu hết số tiền mà người cha cho, đã tiếp xúc với nhiều người và học được nhiều điều hay. Anh trở thành một người khác trước với hiểu biết phong phú, sự từng trải, khả năng làm điều tốt và tránh khỏi điều xấu. Anh đã chứng minh được cho người cha thấy kiến thức của anh là vô giá. Và người cha đã tin tưởng, ký thác toàn bộ sản nghiệp cho anh. Sự thông thái còn được ca ngợi trong truyện Núi của những người già.Một bà lão với sự thông minh, dày dạn kinh nghiệm sống đã giúp đất nước 3 lần thoát khỏi chiến tranh, khẳng định cho lãnh chúa biết thế nào là sự cần thiết trong học hỏi kinh nghiệm của người già, và không phải cứ người già là vô dụng. Lãnh chúa đã thức tỉnh, quyết định hủy bỏ điều luật tàn ác đối với người già áp dụng trước đó (người đến tuổi sáu mươi sẽ bị mang vào núi và ở đó cho đến chết).

Văn học dân gian nói chung, truyện cổ tích nói riêng tuy không thể phản ánh mọi khía cạnh đời sống một dân tộc như nó vốn có, nhưng có thể nói truyện cổ tích Nhật Bản là bức phác họa tính cách của dân tộc Nhật. Bằng cách của mình, các tác giả dân gian đã chắt lọc, lựa chọn và đưa vào truyện cổ tích những nét tính cách tiêu biểu, nổi bật và đáng tự hào nhất của dân tộc mình: dũng cảm, thông minh, mạnh mẽ, trọng tín nghĩa, trọng danh dự… Tất nhiên đây chưa phải là toàn bộ tính cách người Nhật, mà chỉ là những nét chính được thể hiện qua truyện cổ tích. Một lần nữa những nét tính cách tuyệt vời đáng ngưỡng mộ ấy của người Nhật được thể hiện rõ nét khi thảm họa xảy ra đối với cuộc sống hiện tại của họ. Chúng ta có cơ sở để tin rằng, với những tính cách đó, người Nhật Bản sẽ vượt qua mọi hiểm nguy, gian khổ và sớm làm hồi sinh lại những gì bị thiên nhiên tàn phá.