Lễ hội búp bê Hina Matsuri

Hina Matsuri là một lễ hội đặc biệt dành cho các bé gái được tổ chức vào những ngày cuối đông sắp sang xuân. Duhochoasen.com xin giới thiệu về lễ hội này đến cùng các bạn yêu thích văn hóa Nhật Bản.

Người Nhật hầu như không có khái niệm gì về ngày Quốc tế Thiếu Nhi 1/6. Ở Nhật, người ta tổ chức lễ hội cho các bé trai và bé gái vào hai ngày khác nhau. Ngày của các bé gái được tổ chức vào ngày 3/3 và ngày của các bé trai là ngày 5/5 hàng năm.

Ngày của các bé gái ở Nhật còn được gọi là ngày Hội búp bê. Vào ngày này, những gia đình có con gái sẽ trưng bày những búp bê Hina để cầu nguyện cho con gái mình lớn lên khỏe mạnh, bình an & hạnh phúc. Búp bê Hina thường chỉ được trưng bày trong một ngày này và được dọn cất đi ngay sau đó vì người ta tin rằng nếu trưng bày đến sau ngày 4/3 thì con gái mình sẽ bị muộn chồng.

Người Nhật gọi ngày hội này là Hina Matsuri, Matsuri có nghĩa là lễ hội, còn Hina có nghĩa là chim non hay còn có nghĩa là trẻ con. Lễ hội này còn được gọi là Momo-no-sekku (桃の節句) vì đầu tháng 3 còn là thời điểm hoa đào nở rộ ở Nhật.

Lễ hội này được cho là bắt nguồn từ thời Bình An (Heian) ở Nhật. Vào thời đó, các bé gái ở các gia đình quý tộc ở cố đô Kyoto có tổ chức những trò chơi tao nhã với búp bê. Khi đó sự kiện này chưa được tổ chức thành lễ hội mà chỉ đơn thuần là trò chơi của các bé thôi, nên người ta chỉ gọi là Hina Asobi (ひいな遊び) hay Asobigoto (遊びごと). Đồng thời, vào thời này cũng xuất hiện nghi thức thả búp bê bằng giấy xuống sông để cầu an, cầu cho những rắc rối, xui xẻo sẽ trôi theo dòng nước. Vì vậy, lễ hội Hina Matsuri được cho là kết hợp của 2 hoạt động trên.

Đến thời Gianh Hội (Edo) thì lễ hội vốn chỉ được tổ chức cho tầng lớp quý tộc ở thủ đô này được phổ biến rộng khắp cả nước. Người ta cũng quyết định lấy ngày tiết cú tháng 3 để tổ chức lễ hội, và tất cả mọi người đều có thể ăn mừng.

 

Tùy vào cách chế tạo mà búp bê Hina được phân thành 2 loại, loại Kimekomi và loại Ishochaku. Kimekomi (木目込み) là loại búp bê mà y phục được làm bằng cách khắc/dán vải trực tiếp vào hình nhân. Còn với loại Ishochaku (衣裳着) thì y phục được làm riêng, sau đó mới mặc vào cho hình nhân. Loại nào cũng có nét đặc trưng riêng và đều được làm hết sức tỉ mỉ, tinh xảo.

Ngoài ra, búp bê Hina còn được phân loại theo số búp bê có trong một bộ. Theo đó, có 3 bộ, bộ gồm 2 búp bê, bộ 5 búp bê và bộ từ 7-15 búp bê.

Theo truyền thống, một bộ búp bê đầy đủ nhất bao gồm 15 búp bê & được trang trí trên một kệ 7 tầng được phủ thảm đỏ:

- Tầng trên cùng là Vua & Hoàng Hậu (được gọi là Dairibina). Nếu nhìn chính diện thì Vua được đặt bên trái và Hoàng hậu được đặt bên phải. Sau lưng Vua & Hoàng hậu là một bức bình phong gọi là Byobu (屏風). Ở hai bên là 2 cây đèn đứng gọi là Bonbori (雪洞), thường có hoa văn là hoa anh đào hoặc hoa đào. Trước mặt Vua & Hoàng hậu là Sanpokazari và Hishidai. Sanpokazari là hai bình hoa được cắm hai nhánh hoa đào. Hishidai là hai bệ đựng Omochi (một món ăn truyền thống của Nhật, gần giống như bánh dày của Việt Nam vậy) gọi là Hishi-mochi. 5 lớp Hishi-mochi trên Hishidai có hình dạng như viên kim cương & có màu sắc tươi sáng khác nhau tượng trưng cho sắc màu mùa xuân.

- Tầng thứ 2 gồm 3 búp bê, là 3 cung nữ hầu rượu sake (Sannin-kanjo, 三人官女). Người ở giữa ngồi, còn 2 người ở hai bên thì đứng. Ở giữa 3 người này là 2 Takatsuki, loại bàn đứng được đặt Omochi hình tròn (Maru-mochi), 2 tầng trắng & hồng.

- Tầng thứ 3 gồm 5 búp bê (Gonin-bayashi). Đây là 5 nhạc công nam, 3 người chơi trống, 1 người thổi sáo, và người cầm quạt là ca sĩ.

- Tầng thứ 4 là 2 búp bê Đại thần (Zuijin). Nếu nhìn trực diện thì bên phải phải là Đại thần già, và bên trái là Đại thần trẻ 

- Tầng thứ 5 gồm 3 búp bê (Sannin-jichou), là hộ vệ cho Vua & Hoàng hậu khi đi ra ngoài. Phía hai bên được trang trí bằng một chậu hoa đào và một chậu quất.

- Tầng thứ 6 & tầng dưới cùng dùng để trang trí nhiều vật dụng khác nhau.

Một bộ đầy đủ là vậy nhưng không phải ai cũng có khả năng sắm nguyên bộ như vậy được! Để phù hợp với điều kiện của từng gia đình, người ta làm nhiều bộ búp bê với kích thước khác nhau. Phương án tiết kiệm nhất thì chỉ cần trang trí búp bê Vua & Hoàng hậu thôi cũng được (^_^)

Thời gian: Diễn ra vào ngày 3/3.

Nguồn gốc: Từ xa xưa, ở Nhật Bản đã có tập quán làm sạch cơ thể để xua đuổi những điều không may mắn vào những lúc giao mùa. Nguồn gốc của tập quán này bắt nguồn từ một lễ hội tương tự của Trung Quốc cũng bắt đầu vào tháng 3.

Nội dung: Vào ngày này người ta sẽ làm những con búp bê hình người để gửi những điều rủi ro hay bệnh tật vào đấy và mang ra sông thả trôi đi.

Vào ngày Hina Matsuri, để cầu phúc và may mắn cho những bé gái trong gia đình, người ta sẽ trang trí búp bê Hina. Búp bê Hina là một loại búp bê đặc biệt rất xinh đẹp và là biểu tượng cho vua và hoàng hậu cùng những cận thần, được truyền từ đời này sang đời khác qua nhiều thế hệ. Chúng được trưng bày trong căn phòng đẹp nhất của gia đình một vài ngày trong kỳ lễ hội và sau đó được cất giữ cẩn thận trong hộp cho đến kỳ lễ hội của năm sau. Một bộ búp bê Hina gồm có ít nhất 15 con trong trang phục truyền thống.

Ngày nay, Hina Matsuri trở thành một dịp cho cả gia đình tập hợp cùng ra ngoài và tận hưởng khí trời khi mùa xuân mới sắp về.

Vào ngày Hina Matsuri, để cầu phúc và may mắn cho những bé gái trong gia đình, người ta sẽ trang trí Búp bê Hina. Búp bê Hina là một loại búp bê đặc biệt rất xinh đẹp và là biểu tượng cho vua và hoàng hậu cùng những cận thần. Búp bê Hina là những vật trang trọng, được truyền từ đời này sang đời khác qua nhiều thế hệ. Chúng được trưng bày trong căn phòng đẹp nhất của gia đình một vài ngày trong kỳ lễ hội và sau đó được cất giữ cẩn thận trong hộp cho đến kỳ lễ hội của năm sau. Trong những gia đình khá giả, bố mẹ cũng thường mua tặng cho con gái mới sinh của họ một bộ búp bê để chuẩn bị cho ngày Hina Matsuri.

Một bộ búp bê Hina gồm có ít nhất 15 con trong trang phục truyền thống. Đứng đầu là Dairi-sama tương trưng cho hoàng đế và hoàng hậu được phục trang bằng những bộ quần áo đắt tiền nhất bằng vải tơ tằm. Chúng được hộ tống bởi 2 búp bê đại tướng còn được gọi là Zuishin và 3 búp bê nữ cận thần.Hai đại tướng là người đi theo bảo vệ hoàng đế. Nhìn về hướng phải là là một vị tướng lão thành, còn nhìn về hướng trái là một vị tướng trẻ. Ba vị nữ cận thần là những người dạy đàn, hát và dạy học cho công chúa. Nếu nhìn kỹ bạn sẽ thấy có 1 vị không có chân mày. Theo tập quán xưa, phụ nữ khi đã lấy chồng sẽ cạo lông mày và nhuộm răng đen nên vị cận thần này có lẽ là vị cao tuổi nhất. Ở hàng tiếp theo là 5 nhạc công goninhayashi và hàng cuối cùng là 3 người chuyên làm tạp dịch, có các gương mặt giận, buồn và cười thể hiện tình cảm rất phong phú. Sau khi hiểu câu chuyện này, bạn hãy  thử quan sát lại bục trang trí, trí tưởng tượng của bạn sẽ vẽ ra thêm rất nhiều điều thú vị đấy.

Các tập tục trong ngày Hina Matsuri
 Ngày Hina Matsuri là một trong số rất ít những dịp mà các bé gái Nhật có được những buổi tiệc riêng dành cho chúng. Đó là dịp các bé gái có thể mời bạn bè đến nhà cùng thưởng thức những món ăn và bánh kẹo được dâng cho các búp bê.

Có lúc các bé cũng tự mình chuẩn bị những món ăn đó. Chúng cùng uống rượu ngọt Shirozake, ăn bánh hishi-mochi và các loại kẹo trái cây, xôi đỗ – sekihan, các loại thạch v.v.. Các món ăn đều đuợc cho các màu sắc phong phú màu xanh, hồng, trắng và được chế biến từ các loại lá cỏ tốt cho sức khỏe nhằm xua đuổi bệnh tật

Trong ngày này người Nhật thường chưng hoa đào nên Hina Matsuri còn có tên là Momo-no-sekku (Lễ hội hoa đào). Hoa đào tượng trưng cho cuộc hôn nhân hạnh phúc, là biểu tượng không thể thiếu trong ngày lễ này. Ngoài ra hoa đào còn là biểu tượng cho những đức tính của người phụ nữ : điềm tĩnh, nhẹ nhàng, ôn hòa, quý phái.

Ngày nay, mỗi năm đến dịp Hina-matsuri, các gia đình Nhật vẫn giữ truyền thống trang trí búp bê. Những con búp bê gia truyền được người Nhật trân trọng và các cô dâu khi về nhà chồng cũng được cho mang theo như một bảo vật hộ mệnh của gia đình

Một số hình ảnh về búp bê Hina.